النور روزولت با نسخهٔ اسپانیایی اعلامیه جهانی حقوق بشر.در كنفرانس حقوق بشر سازمان ملل در وين به سال ۱۹۹۵، كه هدف از برگزاری آن تصويب مجدد اعلاميۀ جهانى حقوق بشر سال ۱۹۴۸ بود، پس از کشمکش‌های فراوان و بحث‌هاى دامنه‌دار، سرانجام اكثريت قاطع دولت‌هاى عضو سازمان ملل قطعنامه‌اى را به امضا رساندند كه نه تنها مُفاد اعلاميۀ جهانى حقوق بشر را تأييد كرد، كه بر دامنۀ نفوذ آن نيز افزود. به این ترتیب، جهانشمول بودن موازين حقوق بشر بار دیگر به تأييد اکثریت قریب به اتفاق دولت‌هاى جهان رسيد. در قطعنامۀ پايانى اين كنفرانس چنين آمد: «جهانشمول بودن اين حقوق انسانى فراى هر گونه شك و شبهه‌اى است. تمام مواد حقوق بشر جهان‌گستر و تفکیک‌ناپذيرند و با هم وابستگى متقابل و ارتباط تناتنگ دارند.» قطعنامۀ وين همچنين تصريح كرد كه: «نوع انسان در روند پيشرفت و ترقى جايگاه مركزى دارد.» و تأكيد شد كه حقوق بشر صرفاً به حقوق مدنى و سياسى محدود نيست، بلكه حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى و همچنین حق پيشرفت و ترقى را در بر می‌گیرد. اولين مجموعۀ حقوق بشر [مواد ۱ تا ۲۱] ضامن آزادى از بند رعب و وحشت تعبير شد، و دومين مجموعه [مواد ۲۲ تا ۳۰] ضامن آزادى از چنگال فقر و تنگدستى. به بيان ديگر، بيست و يك ماد‚ۀ نخست اعلاميۀ جهانى حقوق بشر غالباً در بارۀ موضوعاتى هستند كه حقوق مدنى و سياسى ناميده شده و به آزادى فرد و امنيت شخصى او مربوطند. از نُه مادۀ‚ بعدى معموﻻً با عنوان حقوق اقتصادى نام برده می‌شود.
براى مطالعۀ يك تحليل نسبتاً جامع پيرامون معنا و مفهوم هر يك از مواد اعلاميه رجوع کنید به كتاب «پرسش و پاسخ در باره حقوق بشر» نوشتۀ ليا لوين ، ترجمۀ محمد جعفر پوينده، انتشارات قطره، تهران، ۱۳۷۷ .
مادۀ ۱
تمام افراد بشر آزاد زاده می‌شوند و از لحاظ كرامت و حقوق با هم برابرند. همه از عقل و وجدان برخوردارند و بايستی با روحیۀ دوستی و تفاهم با يكديگر رفتار كنند.
مادۀ ۲
هر کس حق دارد بدون هيچ گونه تمايزى، چه از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دين، باور ‚ سياسى يا ساير باورها، و همچنين منشأ ملی يا اجتماعى، مایملک، وﻻدت يا هر عامل ديگرى، از تمام حقوق و همۀ آزادی‌هاى مندرج در اين اعلاميه بهره‌مند گردد.
به علاوه، نبايد هيچ گونه تبعيضی به عمل آيد كه مبتنى بر وضعيت سياسى، قضايى يا بين‌المللی كشور يا سرزمينى باشد كه شخص به آن تعلق دارد، خواه اين كشور يا سرزمين مستقل، تحت قیمومت يا غير خودمختار بوده، يا حاكميت آن به نوعى محدود باشد.
مادۀ ۳
هر کس حق حيات، آزادى و امنيت شخصى دارد.
مادۀ ۴
هيچ کس را نبايد در بردگى يا بندگى نگاه داشت؛ بردگى و داد و ستد برده، به هر شکلی، باید ممنوع باشد.
مادۀ ۵
هيچ کس نبايد شكنجه شود يا تحت مجازات يا رفتار ظالمانه، ضدانسانى يا تحقيرآميز قرار گيرد.
مادۀ ۶
هر کس حق دارد که شخصيت حقوقى او در همه جا به رسميت شناخته شود.
مادۀ ۷
همۀ افراد در برابر قانون برابرند و حق دارند بدون هيچ گونه تبعيضی از حمايت يكسان قانون بهره‌مند گردند. همۀ افراد حق دارند در مقابل هر گونه تبعيضی كه ناقض اين اعلاميه باشد، و بر ضد هر تحریكى كه براى چنين تبعيضى به عمل آيد، از حمايت يكسان قانون بهره‌مند گردند.
مادۀ ۸
هر کس حق دارد در برابر اعمالی كه به حقوق اساسی او - حقوقی که قانون اساسى يا قوانين ديگر براى او به رسميت شناخته‌اند - از دادرسی مٶثر دادگاه‌هاى صالح ملی بهره‌مند گردد.
مادۀ ۹
هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد كرد.
مادۀ ۱۰
هر کس با مساوات كامل حق دارد كه دعوايش در دادگاهى مستقل و بی‌طرف به طور منصفانه و علنى مورد رسيدگى قرار گيرد و دادگاه در بار‚ۀ حقوق و الزامات وى، يا هر اتهام جزايى كه به او نسبت داده شده است، تصميم‌گيرى كند.
مادۀ ۱۱
(۱) هر کس كه به بزه‌كارى متهم شده باشد، حق دارد بى‌گناه محسوب شود تا هنگامى كه در جريان محاكمه‌اى علنى كه در آن تمامی تضمين‌هاى ﻻزم براى دفاع از حقوق او تأمين شده باشد، مجرم بودن وى به طور قانونى محرز گردد.
(۲) هيچ کس نبايد براى انجام يا انجام ندادن عملی كه در زمان وقوع، به موجب حقوق ملی يا بين‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است، محكوم گردد. همچنين نبايد هيچ مجازاتى شديدتر از مجازات معتبر در زمان وقوع جرم، در بار‚ۀ کسی اعمال گردد.
مادۀ ۱۲
هیچ کس نباید در حیطۀ زندگى خصوصى، امور خانوادگى، اقامتگاه يا مكاتبات شخصی مورد مداخله‌هاى خودسرانه قرار گیرد، يا به شرافت و آبرو و شهرت او تجاوز شود. هر کس حق دارد در برابر چنين مداخله‌ها و تجاوزاتى از حمايت قانون بهره‌مند گردد.
مادۀ ۱۳
(۱) هر کس حق دارد در داخل هر كشورى آزادانه جابجا شود و خود محل اقامت خود را برگزيند.
(۲) هر کس حق دارد هر كشورى، حتی كشور خود را، ترك نموده و به كشور خود مراجعت نماید.
مادۀ ۱۴
(۱) هر کس حق دارد برای گریز از تعقيب در دیگر کشورها تقاضاى پناهندگى كند و از حق پناهندگی بهره‌مند گردد.
(۲) این حق نباید در مواردى كه تعقيب به دليل ارتكاب جرم عمومى و غيرسياسى يا اقدامات مخالف با اصول و اهداف ملل متحد باشد، ادعا گردد.
مادۀ ۱۵
(۱) هر کس حق دارد صاحب یک تابعيت ملی باشد.
(۲) هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق تابعيت ملی يا حق تغيير تابعيت ملی محروم كرد.
مادۀ ۱۶
(۱) هر مرد و زن بالغى حق دارد كه بدون هيچ گونه محدوديتى از حيث نژاد، مليت يا دين به عقد ديگرى درآید و تشكيل خانواده بدهد. مرد و زن باید در مدت زناشویی، امور مربوط به ازدواج و هنگام انحلال آن، از حقوق برابر برخوردار باشند.
(۲) ازدواج بايد فقط با رضايت كامل و آزادانۀ زن و مرد صورت گيرد.
(۳) خانواده رُكن طبيعى و اساسى جامعه است و حق دارد که از حمايت جامعه و دولت بهره‌مند گردد.
مادۀ ۱۷
(۱) هر کس حق دارد به تنهايى يا به صورت جمعى مالک دارایی شود.
(۲) از هيچ کس نبايد خودسرانه سلب مالكيت شود.
مادۀ ۱۸
هر کس حق دارد از آزادى انديشه، آزادی وجدان، و آزادی مذهب بهره‌مند گردد؛ اين حق متضمن آزادى تغيير مذهب يا عقيده و همچنین آزادى اظهار مذهب و عقيده در قالب آموزش‌هاى دينى و برگزارى آيين‌ها و مراسم مذهبى، به تنهايى يا به صورت جمعى، به طور خصوصى يا عمومى می‌باشد.
مادۀ ۱۹
همۀ افراد حق دارند از حق آزادى عقيده و آزادی بیان بهره‌مند گردند. اين حق، آزادی بدون مزاحمت برای داشتن عقيده و همچنین كسب و انتشار اطﻼعات و افكار، به تمام وسايل ممكن و بدون ملاحظات مرزى و جغرافيايى، را شامل می‌شود.
مادۀ ۲۰
(۱) هر کس حق دارد از آزادى تشكيل اجتماعات و انجمن‌هاى مسالمت‌آمیز بهره‌مند گردد.
(۲) هيچ کس را نبايد به تعلق داشتن به هيچ اجتماعى مجبور ساخت.
مادۀ ۲۱
(۱) هر کس حق دارد در ادارۀ‚ امور عمومى كشور خود، خواه به طور مستقيم و خواه به وساطت نمايندگانى كه آزادانه انتخاب شده باشند، شركت جويد.
(۲) هر کس حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومى كشور خود دست يابد.
(۳) ارادۀ ملت باید منشأ اقتدار و حاکمیت دولت قرار گیرد؛ ارادۀ ملت بايد طی انتخابات واقعی و ادواری ابراز گردد. انتخابات بايد بر اساس حق رأی برابر و همگانی و به طور مخفى، و یا به طریقی که آزادى رأى تأمين گردد، برگزار شود.
مادۀ ۲۲
هر کس، به عنوان عضو جامعه، حق دارد از امنيت اجتماعى بهره‌مند گردد و مجاز است به يارى مساعى ملی و همكاری‌هاى بين‌المللی، حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى ضرورى براى حفظ كرامت و رشد آزادانۀ شخصيت خود را، با توجه به امكانات و منابع هر كشور، به دست آورد.
مادۀ ۲۳
(۱) هر کس حق دارد کار کند، حق دارد کار خود را آزادانه برگزيند، حق دارد از شرايطی منصفانه و رضايت‌بخش براى کار خود و همچنین حمایت در برابر بيكارى بهره‌مند گردد.
(۲) همۀ افراد حق دارند بدون هيچ گونه تبعيضی، در مقابل كار مساوى، دستمزد مساوى دريافت کنند.
(۳) هر کس که کار کند، حق دارد دستمزدی منصفانه و رضايت‌بخش دريافت کند كه هستی او و خانواده‌اش را در راستاى كرامت انسانى تأمين نمايد و این دستمزد در صورت لزوم از طريق ديگر خدمات اجتماعى تكميل گردد.
(۴) هر کس حق دارد براى دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشكيل بدهد و يا به اتحاديه‌هاى موجود بپيوندد.
مادۀ ۲۴
هر کس حق دارد از استراحت و اوقات فراغت بهره‌مند گردد؛ به انضمام حق محدوديت معقول ساعات كار و همچنین تعطیلات دوره‌اى با حفظ دستمزد.
مادۀ ۲۵
(۱) هر کس حق دارد از سطح زندگى مناسب براى تأمين سلامتى و رفاه خود و خانوادۀ خود بهره‌مند گردد؛ به انضمام خوراك، پوشاك، مسكن، مراقبت‌هاى پزشكى و خدمات اجتماعی ضرورى و همچنین حق برخورداری از حمايت و تأمين اجتماعى در صورت بيكارى، بيمارى، نقص عضو، بيوگى، كهولت سن يا از دست دادن وسايل معاش به دﻻيل غير قابل کنترل.
(۲) مادران و كودكان حق دارند كه از كمك‌ها و مراقبت‌هاى ويژه بهره‌مند شوند. همۀ كودكان، اعم از اينكه در پى ازدواج يا خارج از ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمايت اجتماعى يكسان برخوردار شوند.
مادۀ ۲۶
(۱) هر کس حق دارد از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش، دست‌كم آموزش ابتدايى و پايه‌اى، بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايى باید اجبارى باشد. آموزش فنى و حرفه‌اى بايد در دسترس همگان باشد و آموزش عالی بايد با تساوى كامل و با توجه به شایستگی افراد براى همه امكانپذير باشد.
(۲) هدف از آموزش و پرورش بايد شكوفايى همه‌جانبۀ شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوق بشر و آزادی‌هاى اساسی باشد. آموزش و پرورش ضمناً بايد به گسترش حسن‌تفاهم، مدارا و دوستى ميان تمام ملت‌ها و تمام گروه‌هاى نژادى يا دينى و همچنین گسترش فعاليت‌هاى ملل متحد در جهت حفظ صلح يارى برساند.
(۳) حق انتخاب نوع آموزش و پرورش براى فرزندان، در درجۀ اول از آن پدران و مادران است.
مادۀ ۲۷
(۱) هر کس حق دارد آزادانه در حيات فرهنگى جامعۀ خود سهيم و شريك باشد، از هنرها و همچنین از پيشرفت‌هاى علمى و فوايد آن بهره‌مند گردد.
(۲) هر کس حق دارد برای استفاده از منافع مادى و معنوى آثار علمى، ادبى يا هنرى که خودش خلق کرده است، مورد حمايت قرار گیرد.
مادۀ ۲۸
هر کس حق دارد در عرصۀ اجتماعى و بين‌المللی خواستار برقرارى نظمى باشد كه حقوق و آزادی‌هاى ذكر شده در اين اعلاميه را تأمين و عملی سازد.
مادۀ ۲۹
(۱) هر کس فقط در قبال جامعه‌اى متعهد و مسئول است كه رشد آزادانه و همه‌جانبۀ او را ممكن سازد.
(۲) هر کس در اِعمال حقوق و بهره‌گيرى از آزادی‌هاى خود فقط تابع محدوديت‌هایی است كه در قانون گنجانده شده باشند و فقط به منظور شناسايى و مراعات حقوق و آزادی‌هاى ديگران و نيز براى رعايت مقتضيات عادﻻنۀ اخلاقی و نظم عمومى و رفاه همگانى در جامعه‌اى دمكراتيك وضع شده باشند.
(۳) اين حقوق و آزادی‌ها در هيچ موردى نبايد برخلاف اهداف و اصول متحد اعمال شوند.
مادۀ ۳۰
هيچ يك از مواد اين اعلاميه نبايد چنان تفسير شود كه به موجب آن، دولت، جمعيت يا کسی به خود حق بدهد براى از بين بردن حقوق و آزادی‌هاى مندرج در اين اعلاميه دست به فعاليت زده يا عملی انجام دهد।
براى مطالعۀ يك تحليل نسبتاً جامع پيرامون معنا و مفهوم هر يك از مواد اعلاميه رجوع کنید به كتاب «پرسش و پاسخ در باره حقوق بشر» نوشتۀ ليا لوين ، ترجمۀ محمد جعفر پوينده، انتشارات قطره، تهران، ۱۳۷۷ .
مادۀ ۱
تمام افراد بشر آزاد زاده می‌شوند و از لحاظ كرامت و حقوق با هم برابرند. همه از عقل و وجدان برخوردارند و بايستی با روحیۀ دوستی و تفاهم با يكديگر رفتار كنند.
مادۀ ۲
هر کس حق دارد بدون هيچ گونه تمايزى، چه از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دين، باور ‚ سياسى يا ساير باورها، و همچنين منشأ ملی يا اجتماعى، مایملک، وﻻدت يا هر عامل ديگرى، از تمام حقوق و همۀ آزادی‌هاى مندرج در اين اعلاميه بهره‌مند گردد.
به علاوه، نبايد هيچ گونه تبعيضی به عمل آيد كه مبتنى بر وضعيت سياسى، قضايى يا بين‌المللی كشور يا سرزمينى باشد كه شخص به آن تعلق دارد، خواه اين كشور يا سرزمين مستقل، تحت قیمومت يا غير خودمختار بوده، يا حاكميت آن به نوعى محدود باشد.
مادۀ ۳
هر کس حق حيات، آزادى و امنيت شخصى دارد.
مادۀ ۴
هيچ کس را نبايد در بردگى يا بندگى نگاه داشت؛ بردگى و داد و ستد برده، به هر شکلی، باید ممنوع باشد.
مادۀ ۵
هيچ کس نبايد شكنجه شود يا تحت مجازات يا رفتار ظالمانه، ضدانسانى يا تحقيرآميز قرار گيرد.
مادۀ ۶
هر کس حق دارد که شخصيت حقوقى او در همه جا به رسميت شناخته شود.
مادۀ ۷
همۀ افراد در برابر قانون برابرند و حق دارند بدون هيچ گونه تبعيضی از حمايت يكسان قانون بهره‌مند گردند. همۀ افراد حق دارند در مقابل هر گونه تبعيضی كه ناقض اين اعلاميه باشد، و بر ضد هر تحریكى كه براى چنين تبعيضى به عمل آيد، از حمايت يكسان قانون بهره‌مند گردند.
مادۀ ۸
هر کس حق دارد در برابر اعمالی كه به حقوق اساسی او - حقوقی که قانون اساسى يا قوانين ديگر براى او به رسميت شناخته‌اند - از دادرسی مٶثر دادگاه‌هاى صالح ملی بهره‌مند گردد.
مادۀ ۹
هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد كرد.
مادۀ ۱۰
هر کس با مساوات كامل حق دارد كه دعوايش در دادگاهى مستقل و بی‌طرف به طور منصفانه و علنى مورد رسيدگى قرار گيرد و دادگاه در بار‚ۀ حقوق و الزامات وى، يا هر اتهام جزايى كه به او نسبت داده شده است، تصميم‌گيرى كند.
مادۀ ۱۱
(۱) هر کس كه به بزه‌كارى متهم شده باشد، حق دارد بى‌گناه محسوب شود تا هنگامى كه در جريان محاكمه‌اى علنى كه در آن تمامی تضمين‌هاى ﻻزم براى دفاع از حقوق او تأمين شده باشد، مجرم بودن وى به طور قانونى محرز گردد.
(۲) هيچ کس نبايد براى انجام يا انجام ندادن عملی كه در زمان وقوع، به موجب حقوق ملی يا بين‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است، محكوم گردد. همچنين نبايد هيچ مجازاتى شديدتر از مجازات معتبر در زمان وقوع جرم، در بار‚ۀ کسی اعمال گردد.
مادۀ ۱۲
هیچ کس نباید در حیطۀ زندگى خصوصى، امور خانوادگى، اقامتگاه يا مكاتبات شخصی مورد مداخله‌هاى خودسرانه قرار گیرد، يا به شرافت و آبرو و شهرت او تجاوز شود. هر کس حق دارد در برابر چنين مداخله‌ها و تجاوزاتى از حمايت قانون بهره‌مند گردد.
مادۀ ۱۳
(۱) هر کس حق دارد در داخل هر كشورى آزادانه جابجا شود و خود محل اقامت خود را برگزيند.
(۲) هر کس حق دارد هر كشورى، حتی كشور خود را، ترك نموده و به كشور خود مراجعت نماید.
مادۀ ۱۴
(۱) هر کس حق دارد برای گریز از تعقيب در دیگر کشورها تقاضاى پناهندگى كند و از حق پناهندگی بهره‌مند گردد.
(۲) این حق نباید در مواردى كه تعقيب به دليل ارتكاب جرم عمومى و غيرسياسى يا اقدامات مخالف با اصول و اهداف ملل متحد باشد، ادعا گردد.
مادۀ ۱۵
(۱) هر کس حق دارد صاحب یک تابعيت ملی باشد.
(۲) هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق تابعيت ملی يا حق تغيير تابعيت ملی محروم كرد.
مادۀ ۱۶
(۱) هر مرد و زن بالغى حق دارد كه بدون هيچ گونه محدوديتى از حيث نژاد، مليت يا دين به عقد ديگرى درآید و تشكيل خانواده بدهد. مرد و زن باید در مدت زناشویی، امور مربوط به ازدواج و هنگام انحلال آن، از حقوق برابر برخوردار باشند.
(۲) ازدواج بايد فقط با رضايت كامل و آزادانۀ زن و مرد صورت گيرد.
(۳) خانواده رُكن طبيعى و اساسى جامعه است و حق دارد که از حمايت جامعه و دولت بهره‌مند گردد.
مادۀ ۱۷
(۱) هر کس حق دارد به تنهايى يا به صورت جمعى مالک دارایی شود.
(۲) از هيچ کس نبايد خودسرانه سلب مالكيت شود.
مادۀ ۱۸
هر کس حق دارد از آزادى انديشه، آزادی وجدان، و آزادی مذهب بهره‌مند گردد؛ اين حق متضمن آزادى تغيير مذهب يا عقيده و همچنین آزادى اظهار مذهب و عقيده در قالب آموزش‌هاى دينى و برگزارى آيين‌ها و مراسم مذهبى، به تنهايى يا به صورت جمعى، به طور خصوصى يا عمومى می‌باشد.
مادۀ ۱۹
همۀ افراد حق دارند از حق آزادى عقيده و آزادی بیان بهره‌مند گردند. اين حق، آزادی بدون مزاحمت برای داشتن عقيده و همچنین كسب و انتشار اطﻼعات و افكار، به تمام وسايل ممكن و بدون ملاحظات مرزى و جغرافيايى، را شامل می‌شود.
مادۀ ۲۰
(۱) هر کس حق دارد از آزادى تشكيل اجتماعات و انجمن‌هاى مسالمت‌آمیز بهره‌مند گردد.
(۲) هيچ کس را نبايد به تعلق داشتن به هيچ اجتماعى مجبور ساخت.
مادۀ ۲۱
(۱) هر کس حق دارد در ادارۀ‚ امور عمومى كشور خود، خواه به طور مستقيم و خواه به وساطت نمايندگانى كه آزادانه انتخاب شده باشند، شركت جويد.
(۲) هر کس حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومى كشور خود دست يابد.
(۳) ارادۀ ملت باید منشأ اقتدار و حاکمیت دولت قرار گیرد؛ ارادۀ ملت بايد طی انتخابات واقعی و ادواری ابراز گردد. انتخابات بايد بر اساس حق رأی برابر و همگانی و به طور مخفى، و یا به طریقی که آزادى رأى تأمين گردد، برگزار شود.
مادۀ ۲۲
هر کس، به عنوان عضو جامعه، حق دارد از امنيت اجتماعى بهره‌مند گردد و مجاز است به يارى مساعى ملی و همكاری‌هاى بين‌المللی، حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى ضرورى براى حفظ كرامت و رشد آزادانۀ شخصيت خود را، با توجه به امكانات و منابع هر كشور، به دست آورد.
مادۀ ۲۳
(۱) هر کس حق دارد کار کند، حق دارد کار خود را آزادانه برگزيند، حق دارد از شرايطی منصفانه و رضايت‌بخش براى کار خود و همچنین حمایت در برابر بيكارى بهره‌مند گردد.
(۲) همۀ افراد حق دارند بدون هيچ گونه تبعيضی، در مقابل كار مساوى، دستمزد مساوى دريافت کنند.
(۳) هر کس که کار کند، حق دارد دستمزدی منصفانه و رضايت‌بخش دريافت کند كه هستی او و خانواده‌اش را در راستاى كرامت انسانى تأمين نمايد و این دستمزد در صورت لزوم از طريق ديگر خدمات اجتماعى تكميل گردد.
(۴) هر کس حق دارد براى دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشكيل بدهد و يا به اتحاديه‌هاى موجود بپيوندد.
مادۀ ۲۴
هر کس حق دارد از استراحت و اوقات فراغت بهره‌مند گردد؛ به انضمام حق محدوديت معقول ساعات كار و همچنین تعطیلات دوره‌اى با حفظ دستمزد.
مادۀ ۲۵
(۱) هر کس حق دارد از سطح زندگى مناسب براى تأمين سلامتى و رفاه خود و خانوادۀ خود بهره‌مند گردد؛ به انضمام خوراك، پوشاك، مسكن، مراقبت‌هاى پزشكى و خدمات اجتماعی ضرورى و همچنین حق برخورداری از حمايت و تأمين اجتماعى در صورت بيكارى، بيمارى، نقص عضو، بيوگى، كهولت سن يا از دست دادن وسايل معاش به دﻻيل غير قابل کنترل.
(۲) مادران و كودكان حق دارند كه از كمك‌ها و مراقبت‌هاى ويژه بهره‌مند شوند. همۀ كودكان، اعم از اينكه در پى ازدواج يا خارج از ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمايت اجتماعى يكسان برخوردار شوند.
مادۀ ۲۶
(۱) هر کس حق دارد از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش، دست‌كم آموزش ابتدايى و پايه‌اى، بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايى باید اجبارى باشد. آموزش فنى و حرفه‌اى بايد در دسترس همگان باشد و آموزش عالی بايد با تساوى كامل و با توجه به شایستگی افراد براى همه امكانپذير باشد.
(۲) هدف از آموزش و پرورش بايد شكوفايى همه‌جانبۀ شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوق بشر و آزادی‌هاى اساسی باشد. آموزش و پرورش ضمناً بايد به گسترش حسن‌تفاهم، مدارا و دوستى ميان تمام ملت‌ها و تمام گروه‌هاى نژادى يا دينى و همچنین گسترش فعاليت‌هاى ملل متحد در جهت حفظ صلح يارى برساند.
(۳) حق انتخاب نوع آموزش و پرورش براى فرزندان، در درجۀ اول از آن پدران و مادران است.
مادۀ ۲۷
(۱) هر کس حق دارد آزادانه در حيات فرهنگى جامعۀ خود سهيم و شريك باشد، از هنرها و همچنین از پيشرفت‌هاى علمى و فوايد آن بهره‌مند گردد.
(۲) هر کس حق دارد برای استفاده از منافع مادى و معنوى آثار علمى، ادبى يا هنرى که خودش خلق کرده است، مورد حمايت قرار گیرد.
مادۀ ۲۸
هر کس حق دارد در عرصۀ اجتماعى و بين‌المللی خواستار برقرارى نظمى باشد كه حقوق و آزادی‌هاى ذكر شده در اين اعلاميه را تأمين و عملی سازد.
مادۀ ۲۹
(۱) هر کس فقط در قبال جامعه‌اى متعهد و مسئول است كه رشد آزادانه و همه‌جانبۀ او را ممكن سازد.
(۲) هر کس در اِعمال حقوق و بهره‌گيرى از آزادی‌هاى خود فقط تابع محدوديت‌هایی است كه در قانون گنجانده شده باشند و فقط به منظور شناسايى و مراعات حقوق و آزادی‌هاى ديگران و نيز براى رعايت مقتضيات عادﻻنۀ اخلاقی و نظم عمومى و رفاه همگانى در جامعه‌اى دمكراتيك وضع شده باشند.
(۳) اين حقوق و آزادی‌ها در هيچ موردى نبايد برخلاف اهداف و اصول متحد اعمال شوند.
مادۀ ۳۰
هيچ يك از مواد اين اعلاميه نبايد چنان تفسير شود كه به موجب آن، دولت، جمعيت يا کسی به خود حق بدهد براى از بين بردن حقوق و آزادی‌هاى مندرج در اين اعلاميه دست به فعاليت زده يا عملی انجام دهد।
منبع: چون قطره بر سنگ، تاریخچۀ سازمان عفوف بین‌الملل http://www.scribd.com/doc/2973934/Chon-Ghatre-Bar-Sang
